Ja, maar...

Als je met mensen werkt, dan is het antwoord “ja, maar” vast herkenbaar voor je.
In dit blog lees je hoe je “ja, maar” in een gesprek kunt voorkomen.

Eén van mijn leerlingen worstelt al een hele poos met plannen. Het gaat met ups en downs. Vooral de motivatie om te plannen ontbreekt.
Bij motivatieproblemen maak ik graag gebruik van Motiverende Gespreksvoering (MGV). Op deze manier ben ik hier met deze leerling over in gesprek gegaan.

Ik: “Ik zie dat je twijfelt over het plannen, klopt dat?”
Hij: “Ja dat klopt, ik weet het niet zo goed.”
Ik: “Het is heel normaal dat je twijfelt. Als je iets wilt veranderen zijn er altijd voordelen en nadelen.”
Hij: “Echt?”
Ik: “Ja, echt. Ik heb dat zelf ook als ik iets wil veranderen. Je kunt het zien als een soort weegschaal. Dan kun je kijken naar wat het zwaarst weegt, de voordelen of nadelen. Zullen we kijken naar de voordelen en nadelen van het plannen voor jou?”
Hij: “Ja, dat is goed.”

Deze leerling heeft dus twijfels over het wel of niet maken van een planning. Hij twijfelt of hij dit wil gaan doen. Deze gevoelens zijn heel normaal bij verandering. Bij MGV wordt dit ambivalentie genoemd.

Ga ik deze leerling met twijfels proberen te overtuigen dat het echt handig is om een planning te maken, dan is de kans heel groot dat mijn leerling antwoordt met “ja, maar”, waarna hij argumenten gaat benoemen waarom het plannen echt niet nodig is. “Ja, maar” wordt in MGV behoudtaal genoemd. Kortom de natuurlijke reactie op overtuigen is dat je je gaat verdedigen waarom je iets wilt behouden.

Als coach/leerkracht/begeleider wil je heel graag je leerling helpen. Een valkuil hierbij is om te ‘willen repareren’, je gaat overtuigen, oplossingen aandragen of waarschuwen. En ja, ook ik trap natuurlijk wel eens in deze valkuil. Maar het heeft altijd een averechts effect. Of leerlingen gaan in de verdediging en zijn niet meer bereid om te veranderen. Of ze veranderen wel, maar doen dit dan voor mij (of hun ouders), waardoor ze er na een poosje toch weer mee stoppen.

Bij deze leerling heb ik het op de volgende manier aangepakt:

• Twijfelen is normaal:
  Allereerst heb ik hem verteld dat het normaal is om twijfels te hebben. Om bij een verandering voordelen en nadelen te zien. Dit zorgde meteen al voor opluchting bij deze leerling. Daarna heb ik hem gevraagd of hij deze voordelen en nadelen wil onderzoeken om te kijken wat zwaarder weegt op de weegschaal, de voordelen of nadelen.
• Beslissingsbalans (zie foto):
  
  
  We hebben de voordelen en nadelen besproken en inzichtelijk gemaakt aan de hand van de beslissingsbalans. De beslissingsbalans kun je hierbij als een mooie richtlijn gebruiken. De kracht zit ‘m in het doorvragen op wat een leerling zegt.
  Bij mijn leerling merkte ik dat hij het heel prettig vond om gewoon te mogen benoemen wat de voordelen zijn van het niet doen. En dat hier zonder oordeel op gereageerd wordt, een heel belangrijk onderdeel van MGV.
  Bij het bespreken van de voordelen van het maken van een planning en het doorvragen hierop, kwam deze leerlingen tot dat waar het echt om gaat. Hij gaf aan zich vervelend te voelen wanneer hij niet weet wanneer hij wat moet doen en dat blijft dan steeds in zijn hoofd rondgaan. Hij vertelde dat hij hier tijdens een verjaardag aan moest denken en het daardoor niet meer leuk vond. Ook ligt hij er in bed weleens wakker van.
• Verandertaal:
  Als begeleider is het heel belangrijk om alert te zijn op verandertaal en om dit bij je leerling te ontlokken. Verandertaal geeft aan dat iemand klaar is om te veranderen, dat hij hier de motivatie voor voelt. Er zijn veel verschillende vormen van verandertaal en het is belangrijk deze te herkennen. Mijn leerling sprak de volgende verandertaal:
  “Ik weet nog wel hoe fijn ik het vond dat ik op mijn planning zag wat ik moest doen. Dat zou ik wel weer willen.”
  “Ik moet gewoon echt gaan plannen.”
• Plan maken:
  Deze leerling wilde graag meteen aan de slag en een plan maken. Zijn verandertaal was ook sterk genoeg om hier meteen op door te pakken. Dit is niet altijd zo, het kan ook goed zijn om het even te laten rusten. Bij deze leerling kwam tijdens het in kaart brengen van de voordelen en nadelen naar voren dat hij het plannen als heel groot en onoverzichtelijk ziet. Hij wil het graag leren, maar in kleine stappen. We hebben samen besproken welke stappen dit zijn en hoe hij hierbij geholpen wil worden.

Het was heel mooi om tijdens het gesprek de verandering van de leerling te zien. Hij voelt zich serieus genomen, hij heeft zelf bepaald of hij wel/niet wil gaan plannen en het plan is echt van hem. De kracht van MGV wordt door dit soort gesprekken voor mij elke keer weer bevestigd.

Meer lezen?

In mijn boek Motiveer en leer! lees je hoe je onder andere door Motiverende gespreksvoering de motivatie van jouw leerlingen kunt vergroten om in actie te komen.