(On) bewust (on) bekwaam – de leerfases van Maslow tijdens een training

Bij het leren van een nieuwe vaardigheid ga je door verschillende leerfases heen. Het is handig om deze leerfases bij je leerlingen en bij jezelf te herkennen. Dit geeft inzicht in waar je staat en kan je helpen om door te zetten op een moment dat het moeilijk wordt.

In dit blog lees je wat de 4 leerfases van Maslow inhouden, met voorbeelden van deelnemers tijdens de trainingen Motiverende gespreksvoering.

Onbewust onbekwaam

In deze fase ben je je er niet bewust van dat je iets niet kunt. Je weet niet dat het anders kan of dat er ook andere mogelijkheden zijn om het aan te pakken. Soms zie je dat er in deze fase zelfoverschatting is, je bent je er niet bewust van dat dingen anders kunnen, waardoor je denkt dat je het goed kunt. Dit zien we vaak ook bij leerlingen, ze denken bijvoorbeeld dat ze heel goed zijn in het maken van een planning. Op hun manier is dat ook zo, ze doen wat ze denken dat goed is. Pas als ze erachter komen waar een goede planning uit bestaat en dat die van hun daar niet aan voldoet, beseffen ze zich dat ze er misschien toch nog niet zo goed in zijn.

Voorbeeld

Tijdens de training Motiverende gespreksvoering doen we een opdracht waarbij de deelnemers met elkaar hebben geoefend. Tijdens de nabespreking in de groep komt het belang van niet te veel tegelijk willen in een gesprek en liever één ding goed bespreken dan 10 dingen half bespreken (en dus eigenlijk niet zo goed luisteren) naar voren. 'En bedankt hè!' roept één van de deelnemers 'ik kom er nu achter dat ik mijn leerlingen echt tekort heb gedaan door in 1 gesprek alle onderwerpen er doorheen te willen duwen.'

Graag gedaan :) De 'en bedankt hè' zegt een hele hoop. Het confronterende wanneer je erachter komt dat wanneer je iets op een andere manier gedaan had, het je meer effect opgeleverd had. Dat is op zo'n moment niet leuk om te ervaren. Aan de andere kant was deze deelnemer ook blij dat ze dit nu ontdekt had en daar in volgende gesprekken haar voordeel mee kon doen.

Bewust onbekwaam

Wanneer je bewust onbekwaam bent, dan ben je je er dus van bewust dat je iets nog niet kunt. Op dat moment ga je de beslissing maken of je hiermee aan de slag wilt gaan. Dit is een belangrijk punt om met een leerling te bespreken. Je bent je er bewust van dat je iets nog niet kunt én nu heb je de keuze of je er wel of niet iets mee wilt gaan doen. Wil je dat niet, dan kun je ook niet verwachten dat er iets gaat veranderen. Door met ze in gesprek te gaan kunnen ze zich bewust worden van de gevolgen van de 2 keuzes en kunnen ze die keuze weloverwogen maken. Besluit je om er mee aan de slag te gaan, dan kun je gaat kijken hoe je dit wil aanpakken.

Voorbeeld

Ik ben op een MBO school om een training te geven over gesprekstechnieken. De eerste gesprekstechniek waar we mee beginnen is het stellen van open vragen. Voor de meeste mensen niks nieuws uiteraard. De reactie van één van de docenten, Sander, is dan ook 'moeten we echt oefenen met het stellen van open vragen? Kunnen we niet iets nieuws doen?'. Tijdens de eerste oefening die we met het stellen van open vragen doen, doet hij dan ook niet echt mee, hij laat vooral zijn collega's het werk doen. Deze geven in de nabespreking aan dat het toch wel handig is om te oefenen, omdat je toch meer gesloten vragen stelt dan je denkt en dat het toch best lastig is. Een volgende opdracht doet Sander wel mee. Hij stelt inderdaad een aantal hele goede open vragen. Dit is dan ook de feedback die hij van zijn collega's krijgt. Ze geven hem ook terug dat hij veel open vragen, gesloten maakt door het antwoord voor de ander in te vullen. Sander geeft aan zich hier in te herkennen: 'nu ik deze feedback krijg, besef ik inderdaad dat ik dat doe. Ik denk dan het antwoord wel te weten voor een student of ik denk dat de vraag te moeilijk is, waardoor ik deze invul. Zonde eigenlijk.'

De feedback van zijn collega's maakte dat Sander zich bewust onbekwaam voelde. En waar hij in het begin nog geen zin had om te oefenen, was hij nu heel blij met de feedback. En vastbesloten hier tijdens volgende gesprekken goed op te letten.

Bewust bekwaam

Wanneer je bewust bekwaam bent, beheers je de vaardigheid, maar je moet er wel constant met je aandacht bij zijn en er nog echt over nadenken. Het kan in het begin onprettig voelen om van bewust onbekwaam naar bewust bekwaam te gaan. Je gaat merken dat het een uitdaging is om de nieuwe vaardigheid aan te leren, dat kan voor frustratie en onzekerheid zorgen. Hier kan ook een moment komen waarop je wil opgeven. Op dat moment denk je terug aan de oude manier en dat dit toch ook best wel goed werkte... Het herkennen van dit punt en weten dat dit bij leren hoort, kan helpen om toch door te zetten. Wanneer je doorzet, zal het steeds makkelijker gaan en je zelfvertrouwen groeien.

Voorbeeld

'Het lukt me even helemaal niet meer, ik klap dicht. Even een time-out.' Er gaat bijna geen training Motiverende gespreksvoering voorbij waarin ik dit soort uitspraken niet hoor. Dat is ook niet gek, we oefenen met nieuwe vaardigheden. Daar moet je heel bewust over nadenken, waardoor de oefengesprekken niet altijd vlot verlopen. Dat is dan ook precies de reden waarom we in een veilige omgeving zoveel oefenen. Omdat het moeilijk kan zijn in het begin, omdat het dan soms nog niet lukt. Vaak omdat je teveel nadenkt. Maar dit is nodig om naar die fase van onbewust bekwaam te kunnen komen.

Met alleen oefenen tijdens een training ben je er natuurlijk niet, daarna komt het oefenen in de praktijk. En ook dan zal je soms merken dat het nog niet zo makkelijk gaat. 'Het hielp om het uit te spreken. Om te zeggen dat ik een training doe en dat ik aan het oefenen ben. Daardoor werd het voor mezelf makkelijker en ik merkte ook dat de leerling het waardeerde.' Dit vertelde één van de deelnemers bij een training laatst. Het werkt voor jezelf vaak prettig om uit te spreken dat je aan het oefenen bent, dat haalt de druk er wat vanaf. Leerlingen waarderen het dat je nog betere gesprekken met ze wilt voeren en dat je daarmee bezig bent, dat heeft een positief effect op de relatie met de leerling. Tegelijkertijd ben je hiermee een rolmodel voor je leerling. Je laat zien dat je ergens beter in wilt worden en dat je daarvoor aan het oefenen bent en dat dat soms moeilijk is.

Onbewust bekwaam

In deze leerfase heb je de vaardigheid geleerd en je voert deze uit zonder dat het je heel veel inspanning kost. Is deze fase laat je vaak de structuur wat meer los, omdat het meer automatisch gaat. Ook kan je in deze fase merken dat je toe bent aan een nieuwe uitdaging. Soms ben je je er niet bewust van dat je ergens onbewust bekwaam in bent, sommige dingen zijn voor jezelf zo normaal dat je er goed in bent, dat het je niet meer opvalt. Ook dan is feedback van anderen weer waardevol om je bewust te worden van je eigen kwaliteiten.

Voorbeeld

Eén van de eerste deelnemers aan de training Motiverende gespreksvoering, Kyra, doet mee aan een andere training. Er is een opdracht waarbij de deelnemers met elkaar in gesprek gaan. Ik luister mee en hoor prachtige reflecties voorbij komen. Na afloop krijgt Kyra feedback van de anderen: 'Het voelde alsof ik alles aan je kon vertellen, je toonde oprechte interesse en zette me echt aan tot nadenken, terwijl het wel als een heel natuurlijk gesprek voelde.' De reactie van Kyra: 'Ik heb er heel hard op geoefend, tijdens dit gesprek was ik er eigenlijk niet echt mee bezig, het ging vanzelf.'

Deze leerfases zijn de reden dat mijn training Motiverende gespreksvoering uit meerdere korte bijeenkomsten bestaan waarin we veel oefenen, met ook daartussen de mogelijkheid om in de praktijk te oefenen. Aan het eind van de training zitten zijn de deelnemers in ieder geval bewust bekwaam en in de fase dat het steeds makkelijker gaat, dat het zelfvertrouwen toeneemt en dat ze effect merken van wat ze doen. Dat maakt dat ze het in de praktijk blijven oefenen en zo onbewust bekwaam worden in het voeren van gesprekken.

Als je kijkt naar het voeren van Motiverende gesprekken met jouw leerlingen. In welke leerfase zit jij dan?

Zin om hiermee aan de slag te gaan? Kijk dan of de training Motiverende gespreksvoering wat voor jou is.