Op het formulier vult hij voor plannen een 8 in. Verbaasd kijk ik toe. Huh, tijdens het kennismakingsgesprek kwam duidelijk naar voren dat plannen één van de dingen is waar hij tegenaan loopt... Is het dan zo slecht gesteld met zijn zelfinzicht?
Bij de start van een coaching traject laat ik mijn leerlingen altijd een zelftest invullen. Dit heeft meerdere redenen: we hebben een beginpunt en na 3 maanden kunnen we aan de hand daarvan kijken wat er veranderd is. De leerling krijgt meer zelfinzicht en ik krijg meer inzicht in het zelfinzicht van de leerling. Het bespreken van de zelftest zorgt altijd voor mooie gesprekken. En vanuit de ingevulde zelftest en het gesprek daarover is het makkelijker voor de leerling om een doel te stellen en een plan te maken.
Een deel van de zelftest bestaat uit het invullen van schaalvragen. Waarbij de 1 betekent, dit lukt me nooit en de 10, dit lukt me altijd. Mijn leerling vulde dus een 8 voor plannen in. Er kwamen meteen allerlei gedachten en mogelijke vragen in me op. Waardoor ik me besefte dat een schaalvraag super handig is, maar dat er ook een paar valkuilen zijn, waardoor de schaalvragen een averechts effect hebben...
De valkuilen van schaalvragen:
- Oordelen. Het hebben van een oordeel over dat wat de leerling ingevuld heeft, dat heb je zo. Zo dacht ik bij mijn leerling ook meteen 'huh, dat klopt toch niet met wat we besproken hebben'. Als je dit oordeel hebt, dan is de kans erg groot dat dit ook doorschemert in vragen. Een misschien wel logische vraag zou zijn: 'Waarom heb je een 8 ingevuld voor plannen terwijl dat iets is waar je aan wilde werken?'. Een vraag die, logisch ook, meteen weerstand zal oproepen bij de leerling. Nou denk je misschien dat je zulke vragen niet stelt, maar echt, ik weet dat dit soort vragen heel vaak gesteld worden. Vragen waar een oordeel in 'verstopt' zit, zullen heel vaak weerstand oproepen.
- Cijfer ter discussie stellen. Het cijfer wat een leerling invult, zal niet altijd kloppen met het beeld dat jij van de leerling hebt. Een valkuil is dan om het cijfer ter discussie te gaan stellen. 'Je vult een 7 in voor concentreren, maar in de klas zie ik je altijd omgedraaid zitten.' Maar ook andersom: 'Je geeft jezelf een 3 voor doorzettingsvermogen, terwijl ik in de klas zie dat je altijd doorgaat tot het af is.' En hoe goedbedoeld die 2e ook is, ook deze werkt averechts, net als de eerste. De leerling heeft namelijk een reden voor dat cijfer en wat er dan gebeurt, is dat de leerling zich niet serieus genomen zal voelen. Wat een negatief effect heeft op jullie relatie en hoe open de leerling zal zijn. Kan een cijfer dan nooit veranderen? Dat uiteraard wel. Maar dan niet omdat jij hebt aangegeven dat het niet klopt. Door met een leerling in gesprek te gaan, zal deze soms zelf het inzicht krijgen dat een ander cijfer eigenlijk passender is.
- Naar de lege kant van het glas vragen. Een schaalvraag stellen is het begin, de vragen die je daarna stelt zijn nog belangrijker. Wat ik heel vaak zie gebeuren is dat mensen naar de lege kant van het glas vragen. Als iemand zichzelf een 5 geeft, dan is 1 t/m 5 de volle kant van het glas. 6 t/m 10 is het lege deel. Met als reden om erachter te komen wat er beter kan vragen mensen vaak naar dat lege deel, maar ondanks deze goede bedoelingen, heeft dit vaak niet het juiste effect. We gaan het even testen:Geef jezelf eens een cijfer op een schaal van 1 tot 10: Hoe gezond eet jij?Oké, je geeft jezelf een ... (vul jouw cijfer in). Wat is de reden dat dit een ... (jouw cijfer) is en geen .... (2 punten hoger)?Heb je een antwoord gegeven op deze vraag?Hele grote kans dat jouw antwoord iets was als: ik snoep te veel, ik eet te weinig groente, ik drink graag een wijntje enz.
Hoe voel jij je na het geven van dit antwoord? Waarschijnlijk niet al te fijn over jezelf. Alsof het er 'ingewreven' is wat er niet goed gaat. En dat is dan ook het gevaar van vragen stellen naar de lege kant van het glas, dat de nadruk komt te liggen op alles wat niet lukt.
Oké genoeg gelezen over wat je allemaal niet moet doen bij het stellen van schaalvragen. Snel door naar wat je juist wel kunt doen om schaalvragen effectief in te zetten.
Schaalvragen, wat dan wel?
- Wees een nieuwsgierige onderzoeker zonder oordeel. Een oordeel hebben is heel normaal, het is bijna een reflex om ergens meteen een oordeel over te hebben. Je gesprekken zullen heel anders worden als jij je opstelt als een nieuwsgierige onderzoeker zonder oordeel. Het zonder oordeel zijn kun je leren. Door allereerst te (h)erkennen dat je een oordeel hebt. Zo gebeurde dat ook bij mij, bij mijn leerling met een 8 voor plannen. Ik had ook meteen een oordeel. Dit besefte ik me meteen, waardoor ik er anders naar kon kijken. 'Ik hoef hier niks van te vinden. Ik ben nieuwsgierig naar waarom hij een 8 invult.'
- Het cijfer doet er niet toe. Bij een schaalvragen doet een cijfer er eigenlijk helemaal niet toe. Iedereen schaalt anders en dat is ook juist goed. Het maakt daarbij eigenlijk helemaal niks uit wat voor cijfer iemand invult. Het gaat om het gesprek wat daarna volgt. Het achterhalen van de reden waarom iemand zichzelf dat cijfer geeft, het kijken naar wat er allemaal al wel lukt en het bespreken van een mogelijke volgende stap.
- Naar het deel vragen wat vol is. We gaan weer even terug naar het cijfer wat je jezelf gegeven hebt voor gezond eten.
Geef jezelf eens een cijfer op een schaal van 1 tot 10: Hoe gezond eet jij?Oké, je geeft jezelf een ... (vul jouw cijfer in). Wat is de reden dat dit een ... (jouw cijfer) is en geen .... (2 punten lager)?Heb je een antwoord gegeven op deze vraag?Waarschijnlijk heb je nu alle dingen opgenoemd die wel goed gaan: ik eet elke dag fruit, gisteren heb ik groentesoep gemaakt, ik eet alleen in het weekend chips. (Was dit maar waar voor mij... ;))Na het geven van dit antwoord voel jij je waarschijnlijk een heel stuk beter over jezelf. Het geeft een goed gevoel om te beseffen dat er al dingen goed gaan. Ook bij onze leerlingen gaan er altijd al dingen goed. Als we eerst daarnaar kijken, dan krijgen we hele andere gesprekken en kunnen we van daaruit kijken welke stap de leerlingen zouden kunnen zetten.
Terug naar de leerling aan het begin van dit blog.
Ik heb mijn oordeel snel overboord gegooid en ben als nieuwsgierige onderzoeker met hem in gesprek gegaan:
'Je hebt een 8 voor plannen ingevuld, ik ben benieuwd waarom. Kun je daar wat meer over vertellen?'
'Eerst plande ik helemaal niet, ik deed gewoon maar wat. Nu denk ik elke dag na over wat ik ga doen.'
'Je hebt dus al heel veel stappen gezet.'
'Ja, echt wel. Er is echt al veel veranderd.'
'Als je terug kijkt naar toen je helemaal niet plande en gewoon maar wat deed. Welk cijfer zou je jezelf dan geven?'
'Een 6.'
Uiteraard duurde het gesprek wat langer dan dit... Maar in relatief korte tijd ben ik veel te weten gekomen, waardoor ik de 8 wel snap. Hij heeft al veel stappen gezet en zet zich er enorm voor in en ik weet dat zijn schaal 'start' bij een 6. In de rest van het gesprek werd duidelijk dat deze leerling ook eigenlijk niet wist hoe hij het moest verbeteren. Hij is druk bezig met plannen, dit is zoals het hem geleerd is, dus hoe moet hij het nog anders doen? Hij vertelde ook over het overzicht wat hij mist en de stress die hij daardoor heeft. En kwam tot de conclusie dat het wel fijn zou zijn als dat anders is. De eerste actie, om naar de 8,5 te gaan is gezet. En ook hierbij maakt het cijfer eigenlijk helemaal niet uit. Want of je nou van een 4 naar een 4,5 of 8 naar een 8,5 gaat. Het gaat erom dat er een stapje gezet wordt richting een gewenste verandering.
Tof dat je dit, toch wel lang geworden verhaal, helemaal uitgelezen hebt! Dat betekent vast dat je het interessant vindt! Gelukkig stopt het niet bij dit blog en heb ik nog meer voor je!
Onderneem meteen echte actie en leer tijdens de workshop 'Motiveer en leer!' hoe jij gesprekken met jouw leerlingen kunt voeren waarin je de eigen motivatie van de leerling kunt vergroten. Zodat je én veel leukere en waardevollere gesprekken voert, waarbij je jouw leerlingen echt aanzet tot denken én je leert hoe je jouw leerling helpt om ook echt in actie te komen.
Lees hier meer over de workshop.
